Na bijna 20 jaar trouwe dienst, nam Merijn Bisschops begin september afscheid van De Link. Bart de Vrees vervult sinds begin 2023 de rol van artistiek leider. Hoog tijd om nader kennis te maken met deze componist, mede-oprichter van het Amsterdamse honk Splendor, voormalig stadscomponist van ‘s-Hertogenbosch en vakkundig warhoofd. Hij is van plan de volle breedte van de nieuwe muziek te laten horen, maar hoe gaat hij de scene creëren die volgens hem zo belangrijk is? Max Majorana spreekt hem in een Rotterdamse lunchroom. ‘Op de afgelopen edities van November Music en Gaudeamus werd ik eigenlijk het meest gegrepen door traditionele ensembles zonder al te veel poespas.’
interview door: Max Majorana – 31 januari 2023
Vaste prik tijdens deze gesprekken, is de openingsvraag: zou je jezelf willen introduceren aan de hand van een vroege muzikale herinnering?
Het eerste wat me te binnen schiet is een herinnering aan specifieke geluiden; het luiden van kerkklokken en het draaien van de motoren van propellervliegtuigen. Ik ben opgegroeid aan de rand van het dorp Beek en Donk. Als jongen van een jaar of acht was ik eigenlijk altijd buiten aan het spelen bij de weilanden met vriendjes, en dat zijn de twee dingen die me het meest bij zijn gebleven.
Waarom denk je dat je jezelf die klanken nog herinnert? Wat vond je er mooi aan?
Tja, waarom vind je iets mooi? Geen idee!
Misschien was het fascinerend omdat je niet precies kon zien waar het geluid vandaan kwam?
Ze hadden wel iets spannends, ja. Als je op van die mistige velden loopt, op weg naar een geheime schuilplaats of plek om te vissen, fikkie stoken, zonder dat je ouders dat weten; opwindend! In die tijd wilde ik trouwens vooral bioloog worden. Dat is niet gelukt, maar nog steeds houd ik erg van kerkklokken en de natuur. Ze zitten in meerdere van mijn stukken verwerkt.
Werd er thuis muziek gedraaid?
Jawel, maar ik kom niet per se uit een muzikale familie. De radio draaide de pophits van de jaren ‘70 en ‘80. The Police, Doe Maar, Nena en zo. Nu ik vier decennia later zelf vader ben en met mijn zoontje van 4 af en toe op mijn brakke toestel een deuntje uit die tijd hoor, merk ik hoe sterk radio wel niet werkt op je geheugen en emoties.
Prettig om vast te stellen, toch, dat het zo werkt? Muziek is als een spons van het geheugen. Nu, je bent hier eigenlijk aangeschoven als nieuwe artistiek leider van De Link. Wat zijn je eerste bevindingen?
Het is een warm bad, een leuk team. En het is ook een eer om dit te mogen doen.
Voor zover mij bekend is het de eerste keer dat je jezelf artistiek leider mag noemen.
Vind ik wel een beetje een moeilijke term. Het pretendeert me iets te veel. Ja, ik ben intussen het grootste deel van mijn leven met muziek bezig en heb het nodige georganiseerd en vertoond, maar je werkt altijd samen met anderen aan ideeën en plannen. Ook als componist.
Welke titel vind je prettiger?
Misschien curator, dan. Of mogelijkmaker. Programmeur klinkt wat ouderwets, artistiek leider te chique.
In ieder geval ben je degene die vanaf nu beslissingen neemt. En je stapt in grote schoenen, want Merijn Bisschops is bijna 20 jaar bij deze organisatie betrokken geweest.
Nou en of. Het is spannend om verder vorm te geven wat hij achter heeft gelaten.
Je woont nu 26 jaar in Amsterdam. Waarom ben je naar Tilburg gekomen?
Die afstand is maar relatief, hè. Zo groot zijn de verschillen tussen de randstad en de provincie ook weer niet. Ik ben daar gewoon blijven hangen, voel me Brabander noch Amsterdammer. Hier in Rotterdam is het ook leuk. Ik heb weliswaar een blauwe maandag de vooropleiding op het conservatorium in Tilburg gestudeerd, maar ook altijd gereisd. De Link heeft bovenal een hele mooie serie concerten.
‘Dit is een droombaan. Ik heb weer een stok achter de deur om veel concerten te bezoeken.’
Laat ik het zo stellen; het is niet de bedoeling om je sollicitatiegesprek over te doen, maar waarom heb je op de vacature gereageerd?
Dat is gewoon het allerleukste werk om te doen; mensen in contact brengen met elkaar door goede muziek. Fijn ook om klanken die niet zo vaak gehoord worden een podium te geven. Mind you, De Link is een van de weinige plekken in Nederland waar daar überhaupt nog gelegenheid toe is. Dus het is eigenlijk best wel een droombaan. Ik heb nu bovendien een goede stok achter de deur om weer extra veel naar concerten te gaan.
Hoe bleef je tijdens de covid-pandemie op de hoogte?
Internet deed veel; websites als New Music Now of The Wire, sites van festivals als Sonic Acts of Fiber. In de bieb las ik de Gonzo en OOR. Maar ik houd ook van lekker obscure underground zines, als ik er aan kan komen.
Mijn ervaring met nieuwe muziek, is dat het op YouTube niet bepaald prijsschieten is. Omdat lang niet alles ook wordt uitgegeven, moet je vaak toch gewoon in de zaal zitten.
Nou, op zich heb je bijvoorbeeld ook iets als Score Follower. Daar kun je partituren meelezen met uitvoeringen. Staan veel hippe dingen uit Europa en Amerika op. Iets wat me nu ineens te binnen schiet is dat ik contact op moet nemen met een niet nader te noemen gitarist uit België, voor wie een stuk is geschreven voor elektrische gitaar en videoprojectie. Schrijf ik meteen even op in mijn daar speciaal voor bestemde notitieblok. (lacht:) Zo gaat dat nu dus al een paar weken.
Cool! Laat ik me weer eens proberen aan mijn eigen notities te houden. Je bent één van de oprichters van Splendor, een muzikale broedplaats in Amsterdam. Welke best practices ben je van plan mee te nemen naar De Link?
Wat ik leuk vind aan Splendor, is de netwerkfunctie. De bar is daarbij een onmisbare factor; die is onontkoombaar indien je de zaal wilt betreden, en daardoor kan iedereen elkaar er spontaan ontmoeten. Niet per se om het op een drinken te zetten, maar ook ter voor- en nabeschouwing.
Ik meen dat je ook al een en ander wilde gaan implementeren in het Cenakel?
Het lijkt me inderdaad een goed idee om soms pauzes in te gaan lassen tijdens concerten. Ook wil ik van de inleidingen bij concerten werk gaan maken. Musici of componisten hebben daar misschien niet altijd zin in, maar met een goede moderator lijkt het me toch nuttig en leerzaam. Met name voor het publiek gaat muziek door context vaak wat meer leven en wordt de uitvoering betekenisvoller.
En hoe zit het qua programma? In je sollicitatiebrief, die ik voorafgaand aan dit gesprek even gelezen heb, verklaarde je de sterke serie in het Cenakel vooral voort te willen zetten. In een interview dat je eerder dit jaar deed in de podcast Oorwarmers zei je dat je eigenlijk niet zo veel op hebt met de klassiekere vormen van nieuwe gecomponeerde muziek. Waarom lach je?
Ik snap wel dat dit op het eerste gezicht misschien niet helemaal met elkaar valt te rijmen. Maar wat ik bedoel te zeggen is dat ik juist heel graag de volle breedte van de nieuwe gecomponeerde muziek wil laten horen. De moderne elektronica én de strijkkwartetten. De tijden veranderen sowieso, in de zin dat componisten anno 2023 veel vaker zelf ook uitvoerder zijn en live-performances niet zelden een hybride zijn van muziek en andere disciplines. Toen ik zelf als slagwerker studeerde moest ik me daar echt nog hard voor maken, er waren bij wijze van spreken niet eens speakers te vinden in het conservatorium. Tegenwoordig zijn genrevermenging en kruisbestuiving veel gebruikelijker, en De Link is als geen ander een plek om die ontwikkelingen door het hele jaar heen te volgen.
Moet De Link niet juist een plek zijn die niet met alle winden mee waait en zich hoofdzakelijk richten op kamermuziek?
Dat denk ik niet, ik denk dat het belangrijk is om het volledige spectrum uit te lichten. Het is ook een beetje een balanceeract, want op de afgelopen edities van Gaudeamus en November Music werd ik eigenlijk het meest gegrepen door ensembles die zonder poespas opkwamen, speelden, bogen en weer vertrokken – in hun traditie bijzonder verfrissend.
Bart, kom op. Wat is het nou?
Mijn punt is dat het niet of/of maar en/en mag zijn. Een klarinettist die Pierre Boulez speelt en na de pauze iemand die zelf nieuwe instrumenten bouwt en daarmee optreedt. Of een keer een samenwerking met een grotere naam – mag ook uit de popmuziek. Ik verbind mensen graag met elkaar, en zo’n affiche is op papier alvast interessant. Maar natuurlijk; het ligt in de lijn der verwachting dat er in de toekomst relatief meer elektronica, video, en installaties aan bod zullen komen. Cathy van Eck vind ik een fascinerende maker, die er interessante ideeën op nahoudt over de microfoon als instrument. Stond die eigenlijk al in mijn schriftje?
Hoeveel waarde hecht je aan het Cenakel? Is het jouw ambitie om meer concerten buiten de vaste thuisbasis plaats te laten vinden?
Vooralsnog zie ik geen enkele reden om te morrelen aan de serie in het Cenakel, toch het voornaamste bestaansrecht van De Link. We doen bovendien sinds vorig jaar ook de Reflex-serie (met concerten bij Brabantse presentatie-instellingen van beeldende kunst, red.), wellicht dat daar nog wat nieuwe externe locaties bij zullen komen. Wat we ook weten, is dat het Cenakel zich uitstekend leent voor workshops. Wellicht dat we wat vaker de handen ineenslaan met de Tilburgse onderwijsinstellingen.
Je wilt het wat gezelliger, speelser maken. Is dat met de diehard fanatici van nieuwe muziek in gedachten geen linke soep?
Vind je niet dat De Link sowieso een uitstekende naam is voor woordgrapjes? Ik houd wel van een beetje chaos en anarchie. Ik houd er ook van om dingen vooral niet te cureren, maar vertrouwen uit te spreken in artiesten om zelf ergens mee op de proppen te komen. Dat is iets wat je de laatste jaren in het popcircuit, zoals bij festivals als Le Guess Who? of Sonic City, al ziet gebeuren. Dat kan hier ook; het prikkelt de verwachtingen en is iets wezenlijk anders dan vooraf weten wat er precies op het programma staat.
Laten we het over het publiek hebben. Sinds corona blijft het in onheilspellend groten getale weg uit theaters en zalen. Waar zijn ze gebleven?
Dat is inderdaad iets waar iedereen zich het hoofd over breekt – ik ook. Het Cenakel ligt toch even uit het centrum. Toegangsprijzen spelen ook mee; het komt me zelf vaak genoeg voor dat ik niet ga omdat ik tickets niet kan betalen. Jonge mensen gaan geen 38 euro ophoesten voor een première.
Concerten bij De Link kosten 20 euro max in de losse verkoop. Studenten betalen de helft.
Helaas zijn studenten al sinds mensenheugenis chronische thuisblijvers. Tja, ik weet het niet goed. Ticketprijzen zijn natuurlijk één factor. Het gaat om een samensmelting van programma, maar ook marketing, educatie en de beleving in de zaal. Grote zalen hebben grote budgetten, zoveel is zeker.
Is de etiquette bij live-concerten in de nieuwe muziek misschien wat te stijf?
Er is een tijd geweest dat hawaïshirts in de mode waren. Zag je zo’n heel ensemble voor nieuwe muziek in zo’n hawaïshirt spelen. Iedereen moet zich welkom voelen in een concertzaal, begrijp me niet verkeerd, maar naar de hawaïshirts willen we denk ik toch liever niet terug.
Dat moet inderdaad een verschrikkelijke periode in je leven geweest zijn.
Bottom line: een kleine organisatie als De Link zal altijd inventief moeten zijn en blijven experimenten zonder het gemeenschapsgevoel te verliezen. Iedereen moet die betrokkenheid ook voelen, er van op aan kunnen dat wat bij ons gebeurt steeds tenminste de moeite van het beluisteren waard is. Ik heb geen zin in dumbing down, maar wil vooral gastvrij zijn.
Je voorganger Merijn Bisschops, die bijna 20 jaar bij De Link werkte, is onder andere vertrokken om meer tijd te kunnen besteden aan zijn eigen werk als componist. Hij neemt op 21 februari officieel afscheid.
(onderbreekt:) Man, dat concert van Eklekto met stukken van Ikeda, dát had ik zelf ook heel graag willen programmeren. Eet ‘ie me mooi de kaas van het brood!
Jij vertelde me vlak voor dit gesprek dat je een werkbeurs hebt gekregen voor een nieuw stuk. Je bent ook de vader van een jong kind. Gaat dat allemaal wel goed komen?
Scherp. Maar De Link is ook een team effort, dus ik heb er wel fiducie in. Meer ogen zien meer dan één.
‘Toegangsprijzen zijn een ding. Vaak genoeg bleef ik thuis omdat ik een kaartje niet kon betalen.’
