Nieuw Amsterdams Peil

‘Friday the Thirteenth, March 1970’ schreef de Amerikaanse componist George Crumb op zijn partituur toen hij Black Angels af had. De ondertitel Thirteen Images from the Dark Land verwijst naar de oorlog in Vietnam die toen woedde. Het werk sloeg in als een bom en staat nog altijd bekend als zijn magnum opus. De elektrisch versterkte strijkers grijpen je bij de lurven, ieder geluid van haar op snaar wordt uitvergroot. Nog nooit klonk een strijkkwartet zo hels en hemels tegelijkertijd. Laat het gerust aan Nieuw Amsterdams Peil over om dat anno 2025 nog even in herinnering te brengen in hun nieuwe programma WIRED, samengesteld rond dit iconische stuk van Crumb.

Henry Cowell (1897 – 1965) was al veel eerder bezig om bestaande klankpaden te veranderen en zorgde als pianist voor een hoop opschudding met zijn toonclusters. Hij werd geboren in Californië en studeerde vanaf zijn zeventiende al bij de invloedrijke musicoloog Charles Seeger. Cowell was niet alleen geïnteresseerd in Europese klassieke muziek, maar ook in die van Aziatische en Midden-Oosterse culturen. Op zijn Europese reizen tussen 1923 en 1933 veroorzaakte hij als jongeman veel opschudding met zijn concerten. In 1927 richtte hij het New Music Quarterly op; tot 1936 bleef hij als redacteur aan deze titel verbonden. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd hij wegens zijn homoseksualiteit veroordeeld tot een gevangenisstraf in Saint Quentin, waar hij echter gewoon door bleef gaan met componeren. In 1942 werd hem gratie verleend.

Voor Julia Wolfe (1958), de enige nog levende componist wier werk vanavond gespeeld wordt, was het liedje Pretty little girl with the blue dress on het uitgangspunt voor een strijkkwartet waarin ze folkachtige elementen in een vrolijke hyperstaat brengt. Haar muziek kenmerkt zich door fysieke intensiteit, die zowel uitvoerders als toehoorders tot het uiterste drijven. Ze won in 2015 de Pullitzer Prize voor haar oratorium Anthracite Fields, dat ook werd genomineerd voor een Grammy. Tot op de dag van vandaag doceert ze compositie aan de New York University Steinhardt School.

Moeten we John Cage (1912 – 1992) nog aan jullie voorstellen? Vooruit dan; de revolutionaire Amerikaan is uitgegroeid uit tot één van de belangrijkste avant-garde componisten van de 20e eeuw. Zo introduceerde hij oosterse invloeden, toevalsoperaties en geprepareerde piano’s in muziek. Mede onder invloed van zijn leermeester Henry Cowell legde Cage in zijn vroege werk meer nadruk op klankkleur en ritme. In de jaren ’40 was hij een van de eersten die met elektronische en vooraf opgenomen muziek experimenteerde.